وقتی صحبت از پیچ شیروانی سرمته‌ای می‌شود، اولین چیزی که کیفیت نصب را تعیین می‌کند نه فقط بدنه و واشر EPDM، بلکه نوع گل پیچ است. شاید برایتان پیش آمده باشد که هنگام بستن ورق سقف یا ساندویچ‌پنل، گل پیچ چهارسو (چهارپر) به‌راحتی هرز می‌شود یا در باد و ارتفاع کنترل آن سخت است. همین‌جا است که مقایسه بین چهارپر (PH2)، ستاره‌ای (Torx)، و شش‌گوش (Hex) اهمیت پیدا می‌کند.
هر کدام از این گل‌ها ویژگی خاص خود را دارند: برخی برای سرعت بیشتر و کاهش هرزگردی طراحی شده‌اند، برخی دیگر برای کنترل بهتر با آچار و برخی هم برای دسترسی آسان‌تر به ابزارهای رایج بازار. در این مقاله به‌صورت دقیق و فنی بررسی می‌کنیم که تفاوت انواع گل پیچ شیروانی چیست، در چه شرایطی باید از هرکدام استفاده کرد و کدام انتخاب باعث افزایش عمر سازه و کاهش خطای نصب می‌شود.
این راهنما هم برای نصابان و پیمانکاران که به‌دنبال سرعت و دقت هستند کاربردی است، و هم برای خریداران و انبارداران پروژه‌ها که باید مطمئن شوند سفارش عمده‌ای که می‌دهند کمترین مرجوعی و بیشترین کارایی را دارد.
| نوع گل پیچ | سرعت نصب | کنترل و دقت | ریسک هرزگردی (Cam-out) | بهترین کاربرد |
|---|---|---|---|---|
| چهارپر (PH2) | متوسط | کمتر نسبت به TX | زیاد | کارهای عمومی، ابزارهای رایج |
| ستاره‌ای (Torx/TX) | زیاد | بسیار بالا | کم | سقف‌های مرتفع، بادخیز، ورق ضخیم |
| شش‌گوش (Hex) | زیاد | خوب | متوسط | آب‌بندی با واشر EPDM، ساندویچ‌پنل سنگین |
تعریف‌ها و معادل‌های فنی (لغت‌نامه بازار ↔ استاندارد جهانی)
یکی از مهم‌ترین ابهام‌ها در بازار ایران این است که نام‌گذاری گل پیچ‌ها با اصطلاحات عمومی انجام می‌شود؛ در حالی‌که در استانداردهای جهانی هر کدام اسم و کد مشخصی دارند. همین اختلاف باعث می‌شود گاهی خریدار چیزی سفارش دهد و نصاب سر پروژه متوجه شود که سری پیچ‌گوشتی او با آن سازگار نیست.
چهارپر (چهارسو) = Phillips (PH)
در بازار به آن چهارسو یا چهارپر می‌گویند.
استاندارد جهانی: Phillips – PH (معمول‌ترین سایز برای پیچ شیروانی PH2 است).
مزیت: ابزار آن در همه جا پیدا می‌شود.
عیب: در فشار زیاد احتمال هرزگردی یا Cam-out بالاست.
ستاره‌ای (شش‌پر) = Torx (TX)
در بازار به‌نام ستاره‌ای یا گاهی شش‌پر شناخته می‌شود.
استاندارد جهانی: Torx – TX (برای پیچ شیروانی اغلب TX20 یا TX25 استفاده می‌شود).
مزیت: قفل شدن عالی سری در گل پیچ و کم‌اوت بسیار کم.
عیب: نیاز به سری مخصوص (TX Bit) دارد که باید همراه پیچ تهیه شود.
شش‌گوش (آچارخور/بکس‌خور) = Hex Washer Head (HWH)
در بازار به آن آچارخور یا بکس‌خور می‌گویند.
استاندارد جهانی: Hex Washer Head 1/4″ (سایز رایج شش‌گوش 1/4 اینچ است).
مزیت: امکان اعمال فشار یکنواخت روی واشر EPDM و آب‌بندی مطمئن.
عیب: نیاز به بکس یا آچار مخصوص دارد و در فضاهای محدود ممکن است سخت‌تر باشد.
| معیار فنی | چهارپر (PH2) | ستاره‌ای (TX20/TX25) | شش‌گوش (Hex 1/4″) |
|---|---|---|---|
| گشتاور قابل‌انتقال | متوسط (حساس به فشار زیاد) | بسیار بالا (درگیری کامل) | بالا (با بکس/آچار) |
| سرعت نصب | متوسط | زیاد (نیاز به فشار کمتر) | زیاد (مخصوص پروژه‌های صنعتی) |
| ریسک هرزگردی (Cam-out) | زیاد | کم | متوسط |
| کنترل و دقت در ارتفاع/باد | متوسط رو به پایین | بسیار عالی | خوب (نیازمند تسلط با بکس) |
| سازگاری ابزار | در دسترس همگانی (PH2) | نیاز به سری TX (ترجیحاً TX25) | نیاز به بکس/آچار 1/4″ |
| دوام سری پیچ‌گوشتی | متوسط (فرسایش سریع‌تر) | بالا (توزیع یکنواخت نیرو) | بالا |
| بهترین کاربرد | کارهای عمومی، ابزار رایج | ارتفاع/بادخیز، ورق ضخیم، دقت بالا | آب‌بندی EPDM یکنواخت، ساندویچ‌پنل سنگین |
| نکته اجرایی | سرعت بیش‌ازحد و فشار زیاد را کاهش دهید | سری TX سالم و مگنت‌دار استفاده شود | فشار یکنواخت برای عدم آسیب EPDM |
کاربرد به‌تفکیک متریال و موقعیت نصب
ورق گالوانیزه/رنگی نازک (≈ 0.4 تا 0.7 میلی‌متر)
پیشنهاد گل: چهارپر PH2 برای کارهای عمومی؛ اگر باد/ارتفاع دارید → TX (ترجیحاً TX25).
چرا؟ روی ورق نازک، خطر پارگی رنگ و کم‌اوت بالاست؛ TX قفل بهتری می‌دهد.
راهنمای اجرا:
سرعت دریل: آغاز سوراخ‌کاری \~ 1200–1500 rpm؛ بستن نهایی 800–1000 rpm.
ترک (گشتاور) روی Low–Medium؛ فقط تا فشردگی یکنواخت واشر EPDM.
پروفیل فلزی سبک تا متوسط (≈ 1 تا 3 میلی‌متر)
پیشنهاد گل: TX برای انتقال گشتاور بالا با کم‌اوت کم؛ یا Hex 1/4″ اگر کنترل با بکس دارید.
چرا؟ در ضخامت بیشتر، فشار دست بالا می‌رود و PH زود هرز می‌شود.
راهنمای اجرا:
سرعت: 800–1200 rpm؛ پایان کار با گشتاور کنترل‌شده.
در صورت Hex، از بکس مغناطیسی 1/4″ استفاده شود.
ساندویچ پنل (پوسته رنگی + فوم)
پیشنهاد گل: Hex 1/4″ با واشر EPDM (کنترل فشار یکنواخت)، جایگزین حرفه‌ای: TX با بوش واشردار.
چرا؟ برای آب‌بندی بلندمدت، فشار حلقوی یکنواخت روی EPDM حیاتی است.
راهنمای اجرا:
فشار زیاد = له‌شدن EPDM و نشت در آینده. فقط تا نشستن کامل واشر سفت کنید.
درزهای طولی/لبه‌ها را دوباره چک کنید (No overdrive).
زیرسازه چوبی
پیشنهاد گل: TX (فرسایش کمتر سری و کنترل بهتر)؛ در پروژه‌های سریع می‌توان از Hex استفاده کرد.
چرا؟ چوب در شروع گاز می‌خورد؛ TX قفل بهتری می‌دهد و خط را نگه می‌دارد.
راهنمای اجرا:
سرعت: 1000–1400 rpm؛ فشار دست ثابت، زاویه عمود.
اگر رطوبت محیط بالاست، پوشش ضدخورندگی (مثلاً گالوانیزه گرم یا روی-نیکل) الزامی.
کار در ارتفاع/بادخیز
پیشنهاد گل: TX اولویت دارد؛ Hex برای تیم آچارخور حرفه‌ای.
چرا؟ کم‌اوت پایین = امنیت و سرعت بالاتر.
راهنمای اجرا:
از بیت مگنت‌دار و گاید بوش‌دار استفاده کنید؛ کمربند ایمنی و لیش ابزار فراموش نشود.
نقاط حساس: لبه‌ها، همپوشانی ورق، آبرو و اطراف فلاشینگ
پیشنهاد گل: Hex به‌خاطر نشستن یکنواخت EPDM؛ در نبود بکس، TX با واشر مناسب.
نکات اجرایی:
سوراخ را کاملاً عمود شروع کنید؛ هر زاویه‌ای = نشت بالقوه.
پس از نصب، Hand-check: یک ربع دور بیشتر نچرخانید تا EPDM آسیب نبیند.
مقایسه عملی چهارپر (PH2) vs ستاره‌ای (TX) vs شش‌گوش (Hex)
وقتی از تئوری فاصله می‌گیریم و وارد پروژه‌های واقعی می‌شویم، تفاوت‌ها خودش را در کنترل، سرعت، دوباره‌کاری و آب‌بندی نشان می‌دهد:
- کنترل در ارتفاع و باد
چهارپر (PH2): در باد یا هنگام کار در ارتفاع، به‌راحتی کم‌اوت می‌کند و سری از گل پیچ می‌پرد.
ستاره‌ای (TX): بهترین گزینه برای ارتفاع و شرایط پرریسک؛ درگیری کامل بین سری و گل مانع پرش می‌شود.
شش‌گوش (Hex): خوب عمل می‌کند، اما نیازمند استفاده از بکس مغناطیسی است تا پیچ نیفتد.
- نرخ هرزگردی و دوباره‌کاری
چهارپر (PH2): بیشترین دوباره‌کاری؛ مخصوصاً روی ورق ضخیم یا هنگام نصب سریع.
ستاره‌ای (TX): کمترین دوباره‌کاری؛ کار تمیز، یکنواخت و قابل پیش‌بینی.
شش‌گوش (Hex): متوسط؛ اگر بکس درست استفاده شود، مشکل خاصی پیش نمی‌آید.
- سازگاری با واشر EPDM و آب‌بندی
چهارپر (PH2): فشار گاهی نامتوازن است و ممکن است باعث له شدن EPDM شود.
ستاره‌ای (TX): فشار مناسب اما نیازمند مهارت نصاب.
شش‌گوش (Hex): بهترین توزیع فشار؛ واشر EPDM به‌طور یکنواخت فشرده می‌شود و عمر آب‌بندی افزایش می‌یابد.
- سرعت نصب در پروژه‌های بزرگ
چهارپر (PH2): متوسط؛ نصاب باید فشار بیشتری وارد کند.
ستاره‌ای (TX): بالاترین سرعت؛ چون سری به‌طور کامل قفل می‌شود و نیاز به نیروی دست کمتر است.
شش‌گوش (Hex): بالا؛ اما ابزار مخصوص لازم است و وزن دریل/بکس می‌تواند نصاب را خسته کند.
- هزینه و دسترسی
چهارپر (PH2): ارزان‌ترین و همیشه در دسترس.
ستاره‌ای (TX): کمی گران‌تر و نیازمند تهیه سری مخصوص.
شش‌گوش (Hex): هزینه متوسط؛ بکس مخصوص باید موجود باشد.
جمع‌بندی میدانی:
اگر کارتان عمومی و کم‌ریسک است → چهارپر (PH2).
اگر پروژه صنعتی بزرگ یا کار در ارتفاع دارید → ستاره‌ای (TX).
اگر عمر آب‌بندی و اطمینان در برابر نشتی برایتان حیاتی است → شش‌گوش (Hex).
چک‌لیست خرید پیچ شیروانی سرمته‌ای قبل از سفارش عمده
انتخاب درست پیچ فقط به گل (PH، TX یا Hex) محدود نمی‌شود؛ برای جلوگیری از مرجوعی، دوباره‌کاری و نشت آب باید قبل از خرید به چند نکته کلیدی توجه کنید:
- ضخامت ورق و زیرسازه
اگر ورق ≤ 0.7 میلی‌متر → PH2 یا TX کفایت می‌کند.
اگر پروفیل فلزی 1–3 میلی‌متر → TX یا Hex الزامی است.
اگر ساندویچ‌پنل یا ورق ضخیم → حتماً Hex با واشر EPDM انتخاب کنید.
- نوع پوشش ضدخوردگی
گالوانیزه سفید/زرد: مناسب کارهای سبک و کوتاه‌مدت.
کلاس C3 (روی-نیکل): برای مناطق نیمه‌مرطوب.
کلاس C4/C5 (گالوانیزه گرم یا پوشش مخصوص): برای پروژه‌های ساحلی و صنعتی.
- واشر و آب‌بندی
EPDM اصل (نه PVC): ماندگاری بالا، مقاومت UV و گرما.
ضخامت واشر مناسب با قطر گل (معمولاً 14 میلی‌متر برای شیروانی).
تست آب‌بندی: با فشار دست، باید به‌طور یکنواخت فشرده شود.
- طول و قطر پیچ
قاعده ساده: طول پیچ = ضخامت ورق + ضخامت زیرسازه + حداقل 3 دندانه عبوری کامل.
قطر رایج: 4.8، 5.5، 6.3 میلی‌متر (بسته به وزن سازه).
- سری پیچ‌گوشتی یا بکس همراه
بررسی کنید که بیت TX یا بکس Hex همراه کارتن باشد (خیلی از تولیدکننده‌های حرفه‌ای داخل بسته قرار می‌دهند).
برای PH2، مطمئن شوید سری مگنت‌دار نو دارید؛ سری کهنه هرزگردی را تشدید می‌کند.
- استاندارد و برندینگ
استاندارد مرجع: DIN 7504 (انواع K/N/P).
برند معتبر با تست QC (کیفیت پوشش، سختی نوک سرمته).
دقت کنید پیچ‌های غیر استاندارد معمولاً نوک مته‌ای ضعیف دارند و هنگام سوراخ‌کاری می‌شکنند.
- بسته‌بندی
جعبه‌های کارتن مقاوم با مشخصات کامل (قطر × طول × نوع گل × نوع پوشش).
وجود لیبل فارسی/انگلیسی برای ردیابی در انبار.
✅ چک‌لیست نهایی خرید:
- تعیین ضخامت ورق و زیرسازه
- انتخاب نوع گل مناسب (PH/TX/Hex)
- بررسی پوشش ضدخوردگی
- انتخاب واشر EPDM اصل
- محاسبه طول صحیح
- کنترل سری پیچ‌گوشتی یا بکس همراه
- تأیید استاندارد و برند
- بررسی بسته‌بندی و لیبل
سوالات متداول درباره انواع گل پیچ شیروانی سرمته‌ای
- پیچ شیروانی چهارپر (PH2) بیشتر کجا استفاده می‌شود؟
در کارهای عمومی و پروژه‌های کوچک که ابزار پیچ‌گوشتی معمولی در دسترس است.
- چرا گل پیچ چهارسو (چهارپر) سریع هرز می‌شود؟
به دلیل طراحی شیار PH که در فشار و سرعت بالا دچار Cam-out می‌شود.
- گل ستاره‌ای (TX) چه مزیتی دارد؟
درگیری کامل با سری و ریسک هرزگردی بسیار پایین، مخصوصاً در ارتفاع و شرایط باد.
- برای نصب ساندویچ‌پنل کدام گل پیچ مناسب‌تر است؟
پیچ Hex 1/4″ با واشر EPDM بهترین گزینه برای آب‌بندی و تحمل وزن بالا است.
- آیا پیچ ستاره‌ای (TX) ابزار خاصی می‌خواهد؟
بله، نیاز به سری TX (معمولاً TX25) دارد که باید همراه پیچ تهیه شود.
- چرا شش‌گوش (Hex) برای آب‌بندی بهتر است؟
چون فشار را یکنواخت روی واشر EPDM وارد می‌کند و از نشت آب جلوگیری می‌کند.
- سری پیچ‌گوشتی PH2 برای چه گل پیچی مناسب است؟
فقط برای پیچ‌های چهارپر (چهارسو/PH2). روی TX یا Hex کارایی ندارد.
- بهترین انتخاب برای کار در ارتفاع یا بادخیز کدام است؟
پیچ ستاره‌ای (TX) چون کم‌اوت کمتری دارد و امنیت بیشتری می‌دهد.
- آیا همه برندها واشر EPDM اصل استفاده می‌کنند؟
خیر، بعضی برندهای ضعیف از واشر PVC یا بی‌کیفیت استفاده می‌کنند که عمر کمی دارد.
- چطور طول پیچ مناسب را انتخاب کنیم؟
طول پیچ باید ضخامت ورق + ضخامت زیرسازه + حداقل ۳ دندانه عبوری کامل باشد.
جمع‌بندی نهایی و پیشنهاد عملی
انتخاب نوع گل پیچ شیروانی سرمته‌ای شاید در نگاه اول جزئی به نظر برسد، اما در عمل می‌تواند تفاوت زیادی در سرعت نصب، کیفیت آب‌بندی، عمر سازه و هزینه‌های دوباره‌کاری ایجاد کند.
اگر پروژه کوچک و عمومی دارید، چهارپر (PH2) کفایت می‌کند.
اگر در ارتفاع یا شرایط سخت کار می‌کنید، ستاره‌ای (TX) بهترین گزینه است.
و اگر می‌خواهید آب‌بندی مطمئن و عمر طولانی‌تر برای سقف یا ساندویچ‌پنل داشته باشید، Hex 1/4″ با واشر EPDM انتخاب حرفه‌ای شماست.
در نهایت، خرید پیچ مناسب فقط انتخاب گل نیست؛ باید به استاندارد، پوشش ضدخوردگی، واشر اصل و طول پیچ متناسب با پروژه هم دقت کنید.
اگر به دنبال پیچ شیروانی سرمته‌ای استاندارد با کیفیت پوشش بالا و واشر EPDM اصل هستید، پیشنهاد می‌کنیم از دسته‌بندی محصولات پیچ شیروانی Takpich دیدن کنید.
در این بخش می‌توانید انواع گل (چهارپر، ستاره‌ای، شش‌گوش) را با مشخصات دقیق، بسته‌بندی حرفه‌ای و سری پیچ‌گوشتی رایگان انتخاب کنید.
همچنین می‌توانید چک‌لیست انتخاب پیچ شیروانی را به‌صورت PDF از همین صفحه دانلود کنید تا همیشه هنگام خرید و نصب همراه‌تان باشد.
